کیفیت بتن ریزی یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین کننده استحکام سازه است. از لحظه‌ای که عملیات اختلاط بتن به پایان می‌رسد تا زمانی که بتن ریزی به‌طور کامل انجام می‌شود، باید نکات و ریزه‌کاری‌های بسیار زیادی را رعایت کنید تا بهترین نتیجه ممکن حاصل شود. در این مطلب قصد داریم به بررسی اصول بتن ریزی ساختمان بپردازیم. دعوت می‌کنیم تا پایان با ما همراه باشید.
بتن ریزی چیست؟
وقتی مواد اولیه مانند سیمان، شن، ماسه و آب با هم ترکیب می‌شوند، نوبت به اجرای بتن ریزی می‌رسد. نکته مهم اینجاست که روش بتن‌ریزی در بخش‌های مختلف پروژه‌های ساخت و ساز کاملا با یکدیگر تفاوت دارند. برای اجرای فونداسیون، ابتدا باید آرماتور بندی و قالب بندی بتن در کف سازه انجام بگیرد. این در حالی است که در بتن ریزی ستون‌ها و سقف‌ها دیگر نیازی به آرماتوربندی نیست و پس قالب بندی می‌توان کار را ادامه داد.
از آن گذشته سرعت، حجم و نحوه وارد شدن بتن به قالب بتنی در کیفیت نهایی اثرگذار هستند. شرایط محیطی و هدف بتن ریزی را باید در انتخاب تجهیزات و همچنین روش مناسب در نظر گرفت. ضمن اینکه عملیات بتن ریزی با ریختن بتن به درون قالب تمام نمی‌شود. بلکه لازم است که حتما تا قبل از سفت شدن و گرفتن بتن، اقدامات مراقبتی لازم را انجام دهید. در ادامه توضیحات بیشتری درباره اقدامات قبل، حین و بعد از بتن‌ریزی ارائه می‌کنیم.
اقدامات قبل از بتن زیری
قبل از آغاز عملیات بتن ریزی باید چند اقدام مهم را انجام دهید. این اقدامات بیشتر جنبه نظارتی و کنترلی دارند. در واقع باید بررسی کنید که شرایط پروژه برای بتن ریزی در وضعیت استاندارد قرار دارد یا خیر.
از جمله اقدامات ضروری در این راستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محل بتن ریزی باید کاملا تمیز و عاری از هرگونه پستی و بلندی باشد.
- محل بتن ریزی باید آب پاشی شود تا در حالت اشباع با سطح خشک قرار داشته باشد.
- اندازه داخلی قالب‌ها را چک کنید تا با ابعاد روی نقشه‌های ساختمان تطابق داشته باشد.
- حتما از اتصال درست و محکم قالب‌ها در محل پروژه اطمینان حاصل کنید.
- قالب‌ها را به‌خوبی آب بندی کنید تا بتن از درزهای آن‌ها خارج نشود.
- سطوح داخلی قالب‌ها باید روغن کاری شود از چسبیدن بتن به آن‌ها جلوگیری به عمل بیاید.
- میلگردهای مورد استفاده نباید هیچ‌گونه خوردگی داشته باشند.
- از تثبیت شدن موقعیت میلگردها در محل پروژه اطمینان حاصل کنید.
- در هوای سرد باید توجه کنید که سطح بتن ریزی یخ نزده باشد.
- تمام وسایل مورد استفاده در بتن ریزی ساختمان باید از قبل در محل پروژه آماده شوند.
اصول بتن ریزی
در بتن ریزی ساختمان باید اصول خاصی را رعایت کنید که اهمیت زیادی در دستیابی به نتیجه مطلوب دارند. بخش عمده‌ای از این نکات مربوط به شرایط محیطی است. دما، رطوبت و شرایط جوی برای بتن ریزی در هوای آزاد فوق‌العاده مهم هستند.
در اینجا به‌صورت خلاصه نکات مهم در ارتباط با اصول بتن‌ریزی را مرور می‌کنیم:
- تا قبل از پایان مرحله گیرش اولیه نباید بتن در معرض باران و برف قرار بگیرد. (معمولا ۳۰ دقیقه)
- بهترین دما برای بتن‌ریزی بین ۱۶ تا ۳۲ درجه سلسیوس است.
- استفاده از ویبراتور برای متراکم کردن بتن درون قالب الزامی است. (به‌جز در موارد استفاده از بتن خود متراکم)
- حداقل زمان لازم برای ویبراسیون بتن درون قالب، یک دقیقه است.
- حداکثر فاصله بین دستگاه بتن ریزی با محل پروژه نباید بیش از ۱ متر باشد.
- هرچه فاصله بین محل اختلاط بتن و بتن‌ریزی در پروژه‌ها کمتر باشد، بهتر است.
- برای مرطوب نگهداشتن سطح بتن، معمولا از گونی یا حصیر خیس استفاده می‌شود.
مراحل بتن ریزی
تا اینجا ملاحظات قبل از بتن‌ریزی و همچنین اصول فنی آن را بررسی کردیم. در ادامه نوبت به بررسی مراحل بتن ریزی می‌رسد. البته ممکن است که با توجه موقعیت و شرایط پروژه، برخی از مراحل دچار تغییر شوند؛ اما روی‌هم‌رفته مهم‌ترین مراحل اجرای بتن‌ریزی در یک پروژه ساختمان را می‌توان به‌صورت زیر برشمرد:
۱. اختلاط بتن
مرحله اول با اختلاط بتن آغاز می‌شود. در مقاله جداگانه‌ای به‌طور مفصل نحوه و طرح اختلاط بتن را مورد بررسی قرار داده‌ایم. مهم‌ترین نکته‌ای که باید در اینجا تاکید کنیم، کوتاه کردن فاصله و مسافت بین اختلاط بتن و بتن ریزی ساختمان است. در غیر این صورت احتمال دارد گیرش اولیه بتن قبل از وارد شدن آن به قالب صورت بگیرد. در نتیجه این موضوع روی کاهش کیفیت، استحکام و دوام بتن اثرگذار است. حتی اگر اختلاط بتن در محلی خارج از پروژه انجام می‌گیرد، باید با استفاده از میکسرهای مخصوص، ترکیب را به محل انتقال داد.
۲. آرماتور بندی و قالب بندی
قالب بندی فصل مشترک بین تمام روش‌های بتن ریزی است. برای آماده سازی قالب باید حتما اندازه‌های داخلی مطابق نقشه‌های مهندسی تعیین شود. ضمن اینکه قالب‌ها باید به‌صورت محکم در جای خود مهار شوند. درزهای بین قالب‌ها نیز باید به‌خوبی آب بندی شوند. برای آرماتوربندی برای اجرای فونداسیون ساختمان‌ها نیز ضروری است. در این حالت باید شبکه‌ای از میلگردها با چشمه مشخص در کنار یکدیگر قرار بگیرند. حتما باید نسبت به مهار کردن میلگردها در آرماتوربندی دقت کافی به خرج دهید.
۳. بتن ریزی
با پشت سرگذاشتن دو مرحله فوق، نوبت به اجرای عملیات بتن ریزی می‌رسد. روش‌های مختلفی برای این منظور پیش روی شما قرار دارند. بتن ریزی با چرخ دستی یا دامپر، شوت، شاتکریت، دکل هوایی، پمپ زمینی، ماله پروانه‌ای، تسمه نقاله، باکت و … از جمله روش‌های رایج در پروژه‌های عمرانی هستند. در مقاله جداگانه‌ای به معرفی انواع روش‌های بتن ریزی پرداخته‌ایم که دعوت می‌کنیم آن را مطالعه کنید.
۴. متراکم سازی و ویبراسیون بتن
در مرحله آخر نوبت به متراکم سازی بتن با استفاده از دستگاه ویبراتور درون قالب می‌رسد. هدف از این مرحله جلوگیری از ایجاد فضای متخلخل در ساختار بتن است. این عملیات باعث ارتقاع دوام و استحکام بتن می‌شود و به‌همین دلیل اجرای آن در تمام پروژه‌های ساختمانی ضروری است. البته این روش کاملا تخصصی است؛ چرا که ویبراسیون نباید باعث آسیب رسیدن به ساختار بتن شود.
قبل از باز کردن قالب‌ها در شرایط عادی باید حدود یک شبانه‌روز صبر کنید. در این بازه زمانی بتن به‌طور کامل خشک شده و اصطلاحا خود را می‌گیرد. نهایتا می‌توانید قالب را به آرامی باز کنید. پس از برداشتن قالب، باید فرآیند عمل آوری بتن را به‌منظور حفظ و تقویت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن در دستور کار قرار دهید.
تجهیزات مورد نیاز برای بتن ریزی
تجهیزات مختلفی هستند که برای انجام مراحل بتن ریزی ساختمان مورد نیاز هستند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میکسر (دستگاه اختلاط و جابجایی آن)
- ویبراتور (دستگاه متراکم کردن بتن)
- قالب بتن
- دستگاه بتن ریزی (پمپ، تسمه نقاله، دامپر، شوت یا …)
- اسپیسر بتن (جداکننده فضای بین میلگرد و قالب)
- کمپکتور (دستگاه فشرده‌سازی و کوبش خاک)
کلام پایانی
در این مطلب به بررسی مراحل بتن ریزی ساختمان پرداختیم. واقعیت این است که کیفیت بتن ریزی یکی از مهم‌ترین عوامل در دستیابی به استحکام و دوام مطلوب در پروژه‌های عمرانی است. متاسفانه در برخی از پروژه‌ها نسبت به رعایت اصول بتن‌ریزی کوتاهی می‌شود. این موضوع ممکن است خسارت‌های جبران ناپذیری را در بلندمدت به دنبال داشته باشد. به‌همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم حتما با نهایت دقت تمام دستورالعمل‌های فنی و ایمنی در این زمینه را رعایت کنید.