عمل آوری روندی است که جهت حفظ رطوبت و حرارت بتن در مدت زمان معین بلافاصله
پس از جاگذاری و پرداخت بتن انجام می‌شود. عمل‌آوردن در خصوصیات بتن سخت شده مانند مقاومت فشاری،
دوام، مقاومت سایشی و مقاومت در مقابل یخبندان تأثیر قابل ملاحظه‌ای دارد.
عمل‌آوری به سه شکل محافظت، مراقبت (عمل‌آوری) و پروراندن (عمل‌آوری حرارتی) برای بتن ریخته شده در قالب ضروری است
بهترین عمل آوری رطوبتی، غرقاب کردن بتن‌هایی است که گیرش خود را انجام داده است.
رطوبت دهی مرتب مستقیم و سپس رطوبت رسانی غیر مستقیم با لایه‌های جاذب
و جلوگیری از تبخیر و در آخرین مرتبه شیوه جلوگیری از تبخیر (به تنهایی) است.
در این شیوه از نایلون یا مواد عمل آوری استفاده می‌شود.
افزایش طول مدت عمل آوری رطوبتی به افزایش کیفیت مقاومتی و دوام جداول بتنی منجر می‌شود.
[toc]
روش های عمل آوری بتن
روش آب رسانی
روش آب رسانی شامل ایجادحوضچه برسطح افقی بتن وپوشش های خیس مانند چتایی.
روش عایقی
این روش شامل پوشش هامانندپلاستیک،قالب هاوموادشیمیایی غشایی عمل آوری است
.در روش عایقی رطوبت بتن حفظ شودوازتبخیرآب بتن جلوگیری شود.
روش مجاز عمل آوری بتن بر اساس شرایط محیطی
روش عمل آوری بایستی بر مبنای نوع بتن ونسبت آب به سیمان ومخلوط بتن وشرایط محیطی انتخاب شود:
چنانچه از روش آب رسانی برای عمل آوری استفاده شود،بایستی روندعمل اوری به طورمستمرانجام گیرد
ودرمدت عمل آوری نبایدسطح بتن خشک شود.به خصوص اگرازچتایی خیس استفاده شودبایستی
به طورمداوم مرطوب نگه داشته شود.برای حفظ رطوبت چتایی به مدت طولانی
می توان از ورق پلاستیک روی چتایی خیس را پوشش داد.
استفاده از موادشیمیایی غشایی عمل آوری فقط در مواردی مجاز است که بهره گیری ازهیچ روش دیگرعمل آوری
امکان پذیرنباشدوازبازده موادبراساس اسنادومدارک تولیدکننده با انجام آزمایش ها،اطمینان حاصل گردد.
درشرایط محیطی هوای گرم به خصوص رطوبت نسبی کمتر ۷۰ درصد وسرعت وزش باد بیش از ۵۰km/h حفاظت
بتن ازتبخیر آب بایستی بلافاصله پس از اتمام عملیات پرداخت و با استفاده از پوشش پلاستیک انجام شود.
پس از سخت شدن بتن روش مجاز عمل آوری بابستی بر اساس جدول بالا اعمال شود.
تذکر
هرگاه دمای محیط بیش از ۳۰ درجه سلسیوس ورطوبت نسبی کمتر از ۷۰ درصدباشد،شرایط هوای گرم صادق می باشد.
علت مجاز نبودن روش عایقی برای بتن هابا نسبت آب به سیمان کمتراز۰٫۴۳، خشک شدگی وجمع شدگی خودبه خودی بتن می باشد.
هوای سرد به وضعیتی اطلاق می شودکه برای سه روز متوالی شرایط زیر برقرارباشد:
- دمای متوسط هوادرشبانه روزکمتراز ۵ درجه سلسیوس باشد.
منظورازدمای متوسط روزانه میانگین حداکثر و حداقل دمای هوادرفاصله زمانی نیمه شب تانیمه روز می باشد. - دمای هوابرای بیشترازنصف روز از ۱۵ سلسیوس زیادتر نباشد.
مدت عمل آوری بتن
حداقل مدت عمل آوری بر اساس جدول زیر اعمال می گردد:
رتبه بندی کارگاه ها براساس وضعیت تولید بتن ، نظارت و کنترل کیفیت
تذکر
برای سطوح قائم که درمعرض قالب قرار دارند،اگرزمان قالب برداری زودترازحداقل مدت(طبق جدول بالا)باشد
،بایدبقیه مدت باقی مانده عمل آوری شوند.
برای بتن وشرایط محیطی موردنظر چنانچه بررسی آزمایشگاهی نشان دهدکه
مدت بشتر از مقدار ذکر شده در جدول بالا نیاز است،بایدآن مدت اعمال گردد.
برای بتن های ویژه بایدمدت عمل آوری طبق یکی از روش های زیر باشد:
- مستندات تاریخی موجودباشد.
- ارزیابی آزمایشگاهی انجام شود.
- مدت های مندرج در جدول بالا تا ۲ برابر افزایش یابد.
ترکیبات عمل آوری بتن
ترکیبات عمل آوری بتن به صورت مایع می باشدکه بر سطح بتن مالیده یا پاشیده می شود.
تبخیر آب با ایجاد یک غشا جلوگیری می کند.
این نوع محلول ها از اختلاط رزین های مصنوعی و طبیعی با حلال تشکیل شده اند.
پس از اعمال ترکیبات عمل آوری بر سطح بتن، حلال تبخیر و رزین بر سطح باقی می ماند.
غشای زرین برای مدت محدودی(یک تا چهار هفته) باقی می ماند و بر اثر هوازدگی و
نور آفتاب، ترد و شکننده می شود و از سطح بتن جدا می گردد.ترکیبات عمل آوری بایستی
بر روی سطح بتن مرطوب اعمال شود و از پاشیدنیا اعمال آن بر سطح خشک بتن ا
جتناب کرد.این نوع ترکیبات از تبخیر آب بتن جلوگیری کردهدر نتیجه سطح بتن خنک نمی شود.
بنابراین توصیه می شود در مناطقی که تابش شدید آفتاب وجود دارد، بر روی سطح بتن سایبان ایجاد شود.
در صورتی که از ترکیبات عمل آوری غیر محلول در آب استفاده شود،
ضروری است که این ترکیبات پس از تبخیر آب رو زده به کار گرفته شوند.
معمولا در ترکیبات عمل آوری از رنگ دانه های مختلف، مانند ذرات آلومینیوم بهره گرفته می شود.
استفاده از رنگ دانه ها در ترکیبات به دو دلیل انجام می گیرد.
رنگ دانه های خاص سبب انعکاس نور شده
و در نتیجه دمای بتن شدیدا افزایش نمی یابد و همچنین سبب رویت ترکیب بر روی سطح بتن می شود
بنابراین امکان ارزیابی کفایت و یکنواختی ترکیب در سطح بتن فراهم می گردد
.برای حصول اطمینان از پیوستگی غشای عمل آوری، بهتر می باشد که آن را در دو لایه عمود بر هم اعمال کرد
اگر فقط یک لایه اعمال گردد، بایستی از یکنواختی و پوشش غشاء اطمینان حاصل شود.
اگر قرار است که بر روی سطح بتن، یک لایه ی دیگر بتن ریخته شود، یا کاشی و موزائیک بر روی سطح بتن نصب گردد،
بهتر است که از ترکیبات عمل آورنده استفاده نگردد، زیرا این ترکیبات پیوستگی را کاهش می دهند.
هر چند بعضی از انواع ترکیبات، پیوستگی را کاهش نمی دهند یا امکان پاک کردن غشا وجود دارد.
در مواردی که دوام بتن در برابر عوامل مضر و یا خوردگی میلگردها حایز اهمیت است
یا هنگامی که نسبت آب به سیمان پایین می باشد، بهتر است از روش عمل آوری با آب مانند
ایجاد حوضچه، غوطه وری، افشاندن آب و پوش های خیس استفاده شود. در مواقع ضروری از عمل آوری عایقی استفاده نمایید.
عمل آوردن بتن به وسیله قالب‌ها
قالب‌ها خود محافظ مناسبی هستند و از خروج آب از بتن جلوگیری می کنند.
البته در چنین مواردی، سطح افقی بتن باید مرطوب نگاه داشته شود.
قالب‌های چوبی باید با آب افشانی مرطوب شوند، به خصوص در هوای گرم و خشک این عمل حایز اهمیت است.
اگر مرطوب نگاه داشتن قالب‌های چوبی امکان پذیر نیست، باید بلافاصله قالب‌برداری شده و روش دیگری
جهت عمل آوردن بتن به کار گرفته شود. در صورتی که امکان برداشتن سریع قالب‌ها به ویژه در سطوح یا
دیوار یا تیرها وجود ندارد، توصیه می‌شود با شل کردن قالب‌ها، امکان عمل آوری با ریختن آب در درزهای موجود فراهم شود.
عمل‌آوری حفاظتی (محافظت)
لازم است در طول عمل‌آوری بتن جوان و پس از ریختن بتن، از بتن به خوبی محافظت شود تا آسیب نبیند.
بارش باران و تگرگ، لرزش‌های شدید ماشین آلات ثابت و متحرک موجود، یخبندان، اعمال ضربه به قالب
می‌تواند به بتن جوان و نارس آسیب رساند و به ظاهر بتن و مقاومت و دوام آن لطمه بزند.
عمل‌آوری حرارتی (پروراندن)
برای افزایش مقاومت بتن در روزهای اول و محفاظت آن، در هوای سرد و جلوگیری از یخ زدن آن می‌توان
دمای بتن داخل قطعه را بالا برد. بهترین روش برای این کار، به کارگیری بخار آب است و دمای محیط و بتن
بهتر است از حدود ۶۵ درجه سانتیگراد بیشتر نشود و عمل بخاردهی پس از گیرش بتن آغاز شود.
روش‌های حرارت رسانی خشک با سوزاندن مواد سوختی، نیروی برق و غیره، امکان پذیر است.
ولی به طور کلی باید نکات زیر در آن رعایت شود تا مقاومت و دوام مورد نظر حاصل شود.
- قبل از گیرش بتن گرمادهی انجام نشود.
- حداکثر دمای بتن به ۶۵ درجه سانتیگراد محدود شود.
- گازهای ناشی از سوختن در مجاورت بتن تازه و یا جوان قرار نگیرد.
- خشک شدگی در قطعه بتنی به وجود نیاید و گرمارسانی به صورت یکنواخت و غیر متمرکز انجام شود.
- افزایش دمای بتن، در هر ساعت به ۲۰ درجه سانتیگراد و کاهش آن نیز در هر ساعت به ۲۰
درجه سانتیگراد محدود شود و از بروز شوک حرارتی به بتن جلوگیری شود. در قطعات حجیم کاهش
دمای بتن در هر ساعت به ۱۰ درجه سانتیگراد محدود می‌شود. - با ایجاد عایق حرارتی در سطح بتن می‌توان از افت دمای بتن جلوگیری کرد و حتی دمای آن را افزایش داد.
قالب چوبی، پشم شیشه، و عایق‌های پلی یورتان و یونولیت، کاه و پوشال و غیره به ضخامت
کافی می‌تواند عمل عایق‌بندی را به انجام برساند. باید از به کار بردن مواد عایق یا گرمازا در سطح بتن که دارای مواد مضر باشد، جلوگیری کرد.