قالب بتن لغزنده
در سال‌ها قبل برای اجرای سازه‌های بتنی مرتفع باید عملیات بتن ریزی در چندین مرحله انجام می‌گرفت. تکرار مراحل کوتاه بتن ریزی در ساخت سازه‌ای که ارتفاع زیادی دارد، نیازمند تعداد نیروی انسانی و زمان زیادی بود. به همین دلیل ایده ساخت قالب لغزنده اجرا شد. قالب لغزنده را به نوعی تغییر یافته قالب بالارونده می‌توان دانست.
مانند روش قدیم دیگر نیاز به مونتاژ و دمونتاژ کردن قالب‌ها در هر مرحله نیست و قالب بر روی سطح بتن می‌لغزد. این حرکت توسط جک‌های هیدرولیکی صورت می‌گیرد. لغزیدن قالب توسط جک‌های هیدرولیک به صورت خودکار صورت می‌گیرد. با این تفاوت که در روش قدیمی باید توسط وسیله مکانیکی و یا جرثقیل با صرف هزینه زیادی قالب را جابه‌جا می‌کردند.
در این مقاله به جزئیات بیشتری در ارتباط با نقش و عملکرد قالب لغزنده، مزایا و معایب آن می‌پردازیم.
قالب لغزنده بتن چیست؟
می‌دانیم که قالب فلزی بتن به صورت موقت جهت بتن ریزی استفاده میشود. قالب لغزنده (Slip Form) نوع خاصی از قالب بتن است. قالب‌های لغزنده از روش‌های پیشرفته در ساخت سازه‌هایی چون سیلو، پایه پل و راه سازی به حساب می‌آیند. کلمه لغزنده خود بیانگر این است که قالب برای ساخت سازه بتنی از جایگاه خود حرکت می‌کند بدون آن که از سطح بتن جدا شود.
در این سیستم قالب بندی، قالب به ارتفاع 1 تا 1.5 متر در فواصل زمانی متناوب به سمت بالا حرکت می‌کند. در ضمن این که قالب به سمت بالا کشیده میشود، عملیات بتن ریزی و آرماتور بندی نیز پیوسته انجام میشود. این فرآیند زمانی متوقف میشود که طول مورد نیاز سازه بتنی تکمیل شود. در حرکت قالب‌های لغزنده، سرعت حرکت قالب‌ها باید کنترل شود. به گونه‌ای که بتن خارج شده از انتهای قالب سخت شده و مقاومت لازم را به دست آورد.
در مرحله نهایی وقتی کار بتن ریزی و تراکم تمام شد، قالب حرکت می‌کند تا تراز انتهایی قالب از سطح بتن بالاتر رود. پس از تمیز کردن سطح بتن باید اطمینان کسب کرد که بتن برای تنش پایه‌ها و بالشتک‌ها مقاومت کافی را دارد. پایه‌ها را بین قالب و سطح افقی بتن قرار می‌دهند. و سپس جک‌ها را آزاد کرده و درمی‌آورند. پس از خارج کردن میل جک‌ها در مرحله بعد با استفاده از جرثقیل قالب و متعلقات را پایین می‌آورند.
کاربرد قالب لغزنده
این روش برای ساخت سازه‌هایی با ارتفاع بیش از 20 متر استفاده میشود. برای ساخت سازه‌هایی هم‌چون سیلوها، دودکش‌ها، برج‌های خنک ساز و سازه‌های مشابه از روش قالب لغزنده استفاده میشود. در قدیم برای اجرای سازه‌های مرتفع نیاز به نصب داربست بندی سنگین در اطراف سازه بود. که با استفاده از این روش داربست بندی سنگین حذف گردید. برای سازه‌ای که طرح نمای آن در ارتفاع یکسان است و نیاز به اصلاح هندسی در مقیاس بزرگ ندارد قالب لغزنده یک گزینه مناسب است. در این روش ضخامت دیوار سازه نباید از 180 میلیمتر کم‌تر باشد زیرا بعث قفل کردن قالب میشود.
اجزای قالب لغزنده
اجزای قالب بتن لغزنده به شرح زیر است:
- رویه و بدنه قالب
- پشت بند افقی و عمودی قالب
- راه پله و یا آسانسور نفرات
- سکوی کار جهت بتن ریزی
- میل جک
- غلاف میل جک
- میل جک کشش
- یوک
- جک هیدرولیکی
- شابلون اندازه حرکت جک
- جک (معمولا هیدرولیکی)
- یونیت هیدرولیک
- فاصله نگهدارنده میلگردها
- سکوی کار آویزان
جک هیدرولیکی قالب لغزنده (جک میمونی)
سیستم قالب لغزنده از روش‌های متداول قالب بندی بتن برای ساخت سازه‌های بلند است. حرکت قالب‌های لغزان قائم توسط جک‌های مخصوص که به نام جک میمونی نیز شناخته می‌شودند انجام می‌گیرد. این حرکت بدون توقف و با سرعت یکنواخت بر روی میله‌های صاف و یا لوله‌های سازه‌ای خواهد بود.
یوک (Yoke)
از اجزای مهم قالب لغزنده یوک است که به وسیله آن جک می‌تواند اجزای دیگر قالب را به بالا بکشد. جک بر روی یوک بسته میشود و تمام اجزای قالب به جز میل جک بر یوک متکی هستند. جک با حرکت به سمت بالا بر روی میل جک یوک را با خود بالا می‌برد. بنابر این همه اجزا با یوک به بالا حرکت می‌کنند. یوک باید مقاومت لازم در مقابل فشارهای جانبی بتن را داشته باشد.
بدنه و رویه قالب لغزنده
برای ساخت رویه قالب لغزنده هنگامی که بدنه از چوب است از ورق‌های فولادی با ضخامت کم و یا از تخته چندلا استفاده میشود. هنگامی که بدنه از ورق فلزی به ضخامت 2 تا 3 میلیمتر باشد نیاز به رویه ندارد. برای قالب‌های لغزنده بر خلاف معمول نیازی به روغن کاری قالب‌ها قبل از بتن ریزی نیست.
ارتفاع بدنه قالب با توجه به شرایطی چون: سرعت پیشروی، نوع بتن، قدرت کنترل قالب و … بین 1 تا 2 متر است. برای پروژه‌هایی که قوس و شیب سازه کم است می‌توان ارتفاع قالب را بالا برد. هرچه بتن سفت‌تر باشد ارتفاع بدنه قالب کم‌تر است. طراحی بدنه قالب با در نظر گرفتن مواردی چون: بارهای جانبی بتن، فاصله پشت بند‌ها و کیفیت بدنه قالب انجام می‌گیرد.
تفاوت قالب لغزنده و قالب بالارونده
در این سیستم قالب بندی قالب با حرکت مقطعی و تدریجی به بالا ( یا رو به جلو ) حرکت می‌کند. بتن ریزی و آرماتور بندی به صورت پیوسته انجام میشود.
قالب لغزنده از لحاظ کاربرد مشابه قالب بالا رونده است. با این تفاوت که قالب لغزنده سازه بتنی را به صورت یکپارچه و بدون درز می‌تواند اجرا کند. به صورت پیوسته حرکت می‌کند و نیاز به بازشدن و نصب مجدد برای بتن ریزی در ارتفاع بعدی را ندارد. به اصطلاح قالب بر روی سطح بتن لیز می‌خورد.
اما در قالب بالا رونده در هرحله پس از میلگرد گذاری و بتن‌ریزی، پس از سخت شدن بتن قالب باز میشود. سپس برای بتن ریزی مرحله بعد مونتاژ می‌گردد.
سیستم قالب بالا رونده
نکات ضروری در اجرای قالب لغزنده
- قالب لغزنده باید به قدر کافی محکم باشد و بتواند وزن کارگرانی که بر روی آن کار می‌کنند را تحمل کند.
- باید توجه شود که تمام قسمت‌های قالب با سرعت یکنواخت حرکت کنند.
- کنترل کیفی بتن و اجرای آن و میلگرد گذاری باید در این روش با دقت بیشتری انجام گیرد.
- کنترل حرکت قالب زیر نظر افراد متخصص باشد.
- حرکت با سرعت کم قالب‌ها باعث به جا ماندن بتن برسطح قالب خواهد شد. و سرعت زیاد ممکن است باعث سخت نشدن بتن خروجی گردد. باید تمام عوامل موجود بررسی و سرعت مناسب تعیین گردد.
مزایای استفاده از قالب‌های لغزنده بتن
- این روش برای انواع سازه‌های بلند مرتبه می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد زیرا دقیق، سریع و اقتصادی است.
- در این سیستم مراحل به صورت خودکار انجام انجام میشود. پس به نیروی انسانی کم‌تری نیاز است.
- سطح بتن ایجاد شده با قالب لغزنده، سطحی صاف و یکدست خواهد بود.
- قالب لغزنده برای حرکت نیازی به جرثقیل ندارد.
- ایمنی بیشتر و هم‌چنین فضای کار مناسب‌تری برای کارگران فراهم می‌کند.
- به دلیل سرعت بالا این امکان را به شرکت‌ها می‌دهد تا نرخ ساخت و ساز و هم‌چنین بهره‌وری را افزایش دهند.
- کاهش مصالح قالب‌بندی و حذف داربست‌بندی
این روش قالب بندی بتن معایبی نیز دارد که در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم.
معایب قالب‌های لغزنده
- در روش قالب لغزنده چیدمان اجزا زمان بیشتری نیاز دارد.
- عملیات نمی‌تواند متوقف شود و باید تحت هر شریط آب و هوایی ادامه یابد.
- کارگران باید قبل از کار آموزش ببینند.
- در این روش قالب بندی برای عملکرد بهتر حتما نیاز به نظارت متخصص است.
- این نوع قالب بندی نسبت به روش‌های قدیمی نیاز به بودجه اولیه بیشتری دارد.
- برای ساخت سازه‌هایی با ارتفاع کم‌تر از 20 متر غیر اقتصادی است.
- اجرای هم زمان سقف در این روش مشکل است. البته با تدابیری می‌توان به انجام هم زمان این کار سرعت بخشید.
قالب بتن
در تصویر بالا نمونه ای از طراحی شرکتبرای ساخت هسته برشی یک برج را آورده‌ایم. که در این روش وقتی قالب به تعداد سقف‌ها می‌رسد، در امتداد قائم جک‌های هیدرولیک (راستای میل جک‌ها) پست‌های بتنی (ستونک) اجرا می‌گردد. با استفاده از توری فلزی فواصل بالایی بین پست‌ها پوشش داده میشود. آرماتورهای سازه به صورت ممتد از رابیتس عبور می‌کند.
فضای خالی سقف به ضخامت مورد نظر در داخل دیوار تعبیه شده و تا اتمام کامل برج عملیات پیش می‌رود. با استفاده از این طرح سازه هسته برشی بیضوی ضمن حفظ یگپارچگی، دیوار و سقف‌ها با سرعت قابل قبولی اجرا می‌گردد. اجرا سازه کاملا صاف، بدون درز و سوراخ بولت با رعایت ایمنی کامل (محافظت از سقوط) است.
قیمت قالب لغزنده
برای سازه‌های مرتفع قالب لغزنده روشی ایمن و اقتصادی است. اما در ابتدای پروژه برای ساخت آن باید هزینه بیشتری کرد زیرا نسبت به قالب‌های معمولی قیمت بالایی دارد. شما می‌توانید برای مشاوره و استعلام قیمت انواع سیستم قالب بندی بتن، جک سقفی و داربست مدولار (چکشی،مثلثی) با واحد فنی شرکت تماس بگیرید.
جمع بندی
قالب لغزنده روشی از قالب بندی است که در آن قالب به طور مداوم در حال حرکت است. بتن ریزی از بالای قالب انجام میشود. سرعت حرکت قالب باید زیر نظر متخصص کنترل شود. تا بتن مرحله قبل زمان برای سخت شدن را داشته باشد. اجرای سریع سازه‌های مرتفع بتنی با به داشتن سطحی صاف و یکدست از مزایای این روش است. برای طراحی، مشاوره و خرید با کارشناسان ما تماس حاصل فرمائید.