قالب بتن یکی از مهم ترین عواملی است که بر کیفیت و دوام سازه ها موثر است. انواع دسته‌بندی قالب بتنی: فلزی، پلاستیکی، چوبی، آجری، آلومنیومی تولید می شوند. قالب های فلزی از لحاظ ساختار به دو بخش قالب مدولار و قالب خاص تقسیم می شوند. قالب های مدولار در ابعاد و اندازه های مشخص و استاندارد تولید می شود، مانند اجرای ستون ها، دیوار های برشی، فونداسیون، سقف و تیر های بتنی از آنها استفاده می شود. در جاهایی که نتوان از قالب های مدولار استفاده کرد، مطابق با نقشه سازه برای آن قسمت قالب خاص طراحی و تولید می گردد. هزینه و قیمت قالب های خاص چند برابر قالب مدولار می باشد که نسبت به طرح و نوع آن متفاوت است.
قالب بتنی چیست؟
در صنعت ساخت و ساز، از ابزاری برای شکل گیری بتن تازه و رسیدن به مقاومت کافی بتن استفاده می شود، که به آن قالب بتن می گویند. قالب بتنی یکی از مهمترین عوامل در استحکام سازه ها می باشد، از این رو انتخاب قالب مناسب برای بتن ریزی دارای اهمیت زیادی می باشد. به فرایند آماده سازی و اتصال قالب ها برای بتن ریزی، قالب بندی بتن می گویند.
انواع قالب بتن
قالب بتن براساس نوع مصالح ساخت که شامل چوب، آلومینیم، پلاستیک، ورق های فولادی و پارچه است، به پنچ دسته قالب چوبی، قالب آلومینیمی، قالب پلاستیکی، قالب پارچه ای و قالب فلزی بتن تقسیم می شود.
انواع قالب فلزی بتن
قالب بتن فلزی براساس نوع کاربرد و نوع ساخت دسته بندی می شوند. براساس کاربرد ، قالب ها را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد:
قالب مدولار
قالب ستون گرد و چهار گوش
قالب تیر و دال بتن
قالب دیوار
قالب کنج (ستون)
قالب بتن خاص
از لحاظ نوع ساخت نیز می توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:
قالب تسمه ای (جوشی)
قالب لبه خم
قالب بتن مدولار
مدولار به معنای مقیاس و اندازه می باشد و منظور از قالب مدولار یا قالب استاندارد ، قالب های پر استفاده در سازه های بتنی است که قابلیت نصب با یکدیگر را دارا می باشند. قالب بتن مدولار شامل قالب های تخت مدولار و کنج های مدولار می شود. قالب مدولار به صورت استاندارد در سه سایز طولی 1 و ۱٫۵ و ۲ متری تولید می شوند. قالب های تخت در نه عرض ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵، ۳۰، ۳۵، ۴۰، ۴۵ و ۵۰ سانتی متری و کنج های مدولار (قالب فلزی ستون) در سایز های 2/5*2/5 ، 5*5 ، 5*10 و 10*10 سانتی متری تولید می گردند. قالب های مدولار با لبه های 5 و 6 سانتی متری تولید می شوند که با توجه به نوع سازه می توان از هر کدام در جای خود استفاده نمود.
جهت اتصال پانل های عمود بر هم از کنج ها استفاده می شود. کنج ها به دو دسته تقسیم می شوند:
کنج داخلی
از کنج داخلی جهت اتصال دو قالب با زاویه قائم به کار می روند به طوری که قسمت های داخلی سطح بتن را تحت پوشش خود قرار می دهند. کنج های داخلی معمولا برای قالب بندی گوشه های داخلی دیواره ها و اتصال قالب های آویز تیر به دال بتنی مورد استفاده قرار می گیرند.
کنج خارجی
از کنج خارجی جهت اتصال دو قالب با زاویه بکار می روند به طوری که قسمت های بیرونی سطح بتن را تحت پوشش خود قرار می دهند. از کنج های خارجی معمولا برای قالب بندی ستون ها به کار می روند. زاویه این کنج ها ۹۰ درجه و دارای پخ ۱/۵*۱/۵ سانتیمتر می باشد.
قالب فلزی لبه 5
قالب های بتنی فلزی به دو صورت لبه 5 و لبه 6 سانتی متری تولید می شوند. اکثر قالب های مورد استفاده در ساخت و ساز قالب های لبه 5 هستند. در این قالب ها لبه قالب برگشتی 5 سانتی متر است. این نوع قالب بتن هم به صورت لبه خم و هم جوشی تولید می شوند. این نوع قالب وزن کمتری نسبت به قالب لبه 6 دارد، به همین خاطر از لحاظ اقتصادی مقرون به صرف است و مقاومت کافی را نیز دارد.
قالب فلزی لبه 6
فقط در قالب تسمه ای عرض لبه می تواند 6 سانتی متری باشد. قالب های لبه 6 مقاومت بیشتری نسبت به قالب لبه 5 دارد. وزن این قالب ها بیشتر است و در موارد خاص مورد استفاده قرار می گیرد. معمولا قالب های لبه خم با لبه 6 تولید نمی شوند. در ادامه با قالب بتن جوشی و لبه خم بیشتر آشنا می شویم.
قالب بتن لبه خم یا تسمه ای
از نظر نوع ساخت، دو نوع قالب فلزی لبه خم و قالب تسمه ای (قالب جوشی) وجود دارد. قالب بتن فلزی لبه خم را اصطلاحاً قالب خم، لبه خم یا قالب پرسی می‌گویند. علت این نام‌گذاری این است که در فرآیند تولید برای ایجاد لبه‌های قالب، اطراف ورق مورد استفاده را خم می‌کنند. تفاوت اصلی قالب‌های فلزی بتن خم و تسمه‌ای استفاده از فرآیند خم در ایجاد لبه‌ها می‌باشد.
لبه خم غالبا از ورق با ضخامت ۳ میلی متر ساخته می شود و نسبت به قالب های تسمه ای وزن کمتری دارند. اختلاف وزن حدودی دو کیلوگرمی دارند.
قالب های لبه خم وزن کمتری نسبت به قالب های تسمه ای دارند اما از طرف دیگر قیمت بالاتری دارند. تولید قالب لبه خم به دلیل هزینه بیشتر کم کم در حال منسوخ شدن است. قالب های تولیدی در سیویل سان ، از نوع تسمه ای با بهترین نوع جوش ، یعنی جوش Co2 و بهترین متریال اولیه می باشند. یکی از مهم ترین ویژگی های جوش Co2 ، پایین بودن میزان شکنندگی جوش در هنگام تحمل فشار بالا می باشد.
قیمت قالب فلزی بتن با توجه به نوسانات قیمت در بازار آهن ، هر روزه در حال تغییر و نوسان است. عموما بر اساس مقدار وزنی آن را قیمت گذاری می کنند. به طور کلی نوع ورق (فولاد مبارکه یا فولاد غرب) ، ضخامت ورق (3 یا 5 میلیمتر) و دستمزد تولید سه پارامتری هستند که قیمت قالب فلزی را تعیین می کنند. قالب ها به صورت کیلوئی به فروش میرسند و وزن محصولات تولیدی شرکت ها نسبت به یکدیگر متفاوت است.