قالب چوبی، از هرم‌ها تا آسمان خراش‌ها!
بیائید به گذشته نگاهی کنیم. منظورمان 10، 100 و یا 500 سال قبل نیست، بلکه هزاران سال قبل! در مصر باستان! مهندسان مصری با استفاده از قالب‌های چوبی اشکال مختلف بتنی برای اهرام می‌ساختند از جمله قسمت‌های از مقبره فرعون در هرم بزرگ جیزه!
پس استفاده از قالبها مخصوصا قالب چوبی برای چند قرن نیست و قدمت باستانی دارد. حال برگردیم به قرن 21 آسمان خراش‌های بلند، سازه‌های بتنی عظیم و ساختمان‌های مستحکم بتنی به لطف قالب‌بندی و بتن‌ریزی به وجود آمده و با زندگی مردم به خوبی گره خورده است.
عجیب این‌جاست که با پیشرفت فناوری‌های روز مهندسی، هنوز افرادی هستند که از قالب‌های چوبی استفاده می‌کنند که به احتمالا زیاد اگر از معایب قالب چوبی آگاه بودند، از این نوع قالبها استفاده نمی‌کردند.
مطمئن باشید که مهندسان عمران و ساخت و ساز در مصر باستان اگر به قالب‌های بهتری نسبت به قالب چوبی دسترسی داشتند حتما قالب چوبی را کنار می‌گذاشتند. احتمالا در آن صورت هرم‌های بزرگتری را شاهد بودیم!
قالب چوبی چست؟
همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، قالب چوبی و الواری بتن از قدیمی‌ترین قالب های مورد استفاده در ساختمان‌سازی است.
معمولا قالب‌های چوبی و الواری شامل تخته‌هایی است که از جنس درختان سوزنی برگ مانند کاج و سرو و هم‌چنین درختان پهن‌برگ مانند چنار، بلوط و صنوبر ساخته می‌شوند.
اما به طور کلی به دلیل مقاومت بیشتر چوب درختان سوزنی برگ در برابر رطوبت، قالب‌های ساخته شده با این چوب‌ها نسبت به قالب‌های ساخته شده از چوب پهن‌برگ برای الوار مناسب‌تر هستند.
در گذشته استفاده از این قالب بیشتر بوده است. اما امروزه استفاده از قالب های فلزی و مزایای آن باعث کاهش استفاده از چوب شده است.
معایب قالب چوبی چیست؟
حالا نوبت به اصل ماجرا یعنی معایب قالب چوبی بتن می‌رسد. از قالب چوبی می‌توان برای شکل دادن به ستون‌ها، پی‌ها، تیرها و سقف‌ها استفاده نمود، اما امروزه، گستردگی پروژه‌های ساخت و ساز سبب شده است که قالب‌های چوبی برای این دست از پروژه‌ها مناسب نباشند. از معایب قالب چوبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
به دقت کافی در بتن‌ریزی برای جلوگیری از آسیب رسیدن به لبه‌های قالب چوبی نیاز است
-
از دیگر معایب قالب چوبی مقاومت کم در برابر رطوبت کم است و ممکن است سبب پوسدگی قالب شود
-
استفاده از این نوع قالب در پروژه‌های بزرگ زمان‌بر است
-
یکی از معایب قالب چوبی این است که نمی‌توان از آن برای دفعات زیاد استفاده کرد و تنها 5 یا 6 بار قابل استفاده مجدد است؛ به همین دلیل صرفه اقتصادی ندارد.
-
اگر الوار خشک باشد، رطوبت را از بتن مرطوب جذب می‌کند که می‌تواند عضو بتنی حاصل را ضعیف کند.
-
استفاده از این قالبها به دلیل مقاومت کم هزینه‌بر است
-
یکی دیگر از مهم‌ترین معایب قالب چوبی، عدم تحمل وزن بتن در این قالبها است
فاجعه زیست محیطی، از بزرگترین معایب قالب چوبی
جوامع بشری از هزاران سال تا امروز از چوب به عنوان مصالح مختلف ساختمانی در حال استفاده هستند. بریدن چوب از عامل اصلی جنگل‌زدایی است. حدود یک سوم چوب استخراج شده از جنگل‌های طبیعی در سراسر جهان برای استفاده از محصولات چوبی است.
درختان جنگل – به‌ویژه جنگل‌های استوایی – مقادیر زیادی کربن در خود ذخیره می‌کنند. هنگامی که درختان جنگل از بریده می‌شود و از بین می‌روند.
این عمل سبب آزاد شدن کربن در جو می‌شود و گرمایش جهانی را تشدید می‌کند. این یکی از مهم‌ترین معایب قالب چوبی بتن است. جنگل‌زدایی حدود 10 درصد از کل انتشارات گرما را تشکیل می دهد و این مقدار تقریباً با انتشار سالانه 600 میلیون خودرو برابری می‌کند!
تولید الوار و در ادامه آن قالب چوبی، که به‌طور باعث تخریب جنگل‌ها گسترده می‌شود و گونه‌های درختی ارزشمندی را از جنگل حذف می‌کند، می‌تواند بیشتر از آن چیزی که به نظر می‌رسد، آسیب‌زا باشد.
از طرف دیگر قطع عمدی درختان می‌تواند به 10 تا 20 درخت در اطراف درخت قطع‌شده آسیب برساند. قطع درختان هم‌چنین جنگل را در برابر آتش‌سوزی و سایر تهدیدات آسیب‌پذیرتر می‌کند.
اما این نکته تنها معایب قالب چوبی نیست. این نکته مهم را نیز فراموش نکنید که برای ساخت قالب چوبی مقدار زیادی انرژی برای خشک کردن و پردازش آن استفاده می‌شود؛ به عبارت دیگر هدررفت انرژی در ساخت این قالبها بالاست.
چرا شناختن انواع قالب اهمیت دارد؟
قالب بتن سازهای است که به‌طور موقت جهت حالت‌دهی به بتن تا زمان سخت شدن، استفاده می‌شود. برای ساخت قالب از مواد مختلفی از جمله قالب فلزی، پلیمری، پلاستیکی و چوبی استفاده می‌شود. انتخاب مواد قالب به عوامل زیادی بستگی دارد؛ عواملی مانند هزینه، نیاز، نوع ساختار و برخی موارد دیگر.
اما چیزی که اهمیت دارد، انتخاب صحیح نوع قالب برای قالب‌بندی در پروژه‌های ساخت و ساز شماست؛ چراکه انتخاب نادرست سبب خسارت مالی و کندی در پروژه‌ها خواهد شد. این موضوعی است که هیچ‌کس در پروژه‌های ساخت و ساز دوست ندارند.
شما باید قالبی را انتخاب کنید که
-
به اندازه کافی قوی باشد تا بارهای سنگین را تحمل کند،
-
دارای اتصال مناسبی باشد تا از نشتی جلوگیری کند،
-
به بتن آسیب نرسانند
و ویژگی‌هایی داشته باشد که بتوانید به آن اعتماد کنید.
انتخاب قالب بتن را جدی بگیرید!
انتخاب نوع قالب‌بندی عاملی بسیار حیاتی برای ساخت و ساز موفق، سریع‌تر و سازنده است. قالب‌بندی حدود 40 تا 60 درصد هزینه پروژه را به خود اختصاص می‌دهد.
به همین دلیل قالبها باید از نظر استحکام، دوام و کیفیت سطحی مناسب داشته باشد و برای کارگران و سازه های بتنی ایمن باشند و از راندمان یا بهره‌وری مناسب در کارکرد برخوردار باشند، حمل و برچیدن آن‌ها آسان باشد و مقرون به‌صرفه باشند. هم‌چنین باید آن‌قدر قوی باشند که بتوانند بارهای مرده و زنده را به خوبی تحمل کند.
بنابراین شناخت و انتخاب نوع مواد به‌کار رفته در قالب در ساخت و ساز ضروری است. انتخاب نادرست منجر به افزایش هزینه و زمان در پروژه‌های ساختمانی می‌شود. 9 عامل اصلی که بر انتخاب مواد به کاررفته قالب تاثیر می‌گذارند، عبارتند از:
-
قالب باید به راحتی در دسترس باشد
-
از کیفیت خوب و مناسبی برخوردار باشد
-
پرداخت سطح مناسبی داشته باشد
-
ذخیره‌سازی قالب به‌آسانی انجام شود
-
هزینه سرمایه مناسبی داشته باشد
-
ایمن باشد
-
طول عمر بالایی داشته باشد
-
به راحتی در محیط پروژه قرار بگیرد
-
هزینه نیروی کار را کاهش دهد.
اما راه حل چیست؟
که حالا با «معایب قالب چوبی» آشنا شدید، بهتر از انواع قالب‌های فولادی یا فلزی استفاده کنید. این دست از قالبها به دلیل استحکام، دوام و استفاده مجدد به دفعات زیاد و قابلیت استفاده برای مدت طولانی، محبوبیت و کاربرد بیشتری پیدا کرده است.
قالب‌های فولادی برای کارهای کوچک شاید کمی پرهزینه است اما در عوض می‌توان از آن برای تعداد زیادی پروژه و یا ساخت و سازهای بزرگ استفاده کرد؛ به همین دلیل در طولانی مدت به‌صرفه است.
-
سطح صافی را برای بتن ارائه می‌دهند،
-
مقاومت بالایی دارند،
-
چندبار قالب مصرف است
-
و توانایی تحمل بار بالایی دارند.
از قالب‌های فلزی می‌توان در سازه‌های دایره‌ای یا منحنی مانند مخازن، ستون‌ها، دودکش‌ها، فاضلاب‌ها، تونل‌ها و دیوارهای حائل استفاده کرد.